Các giáo lý của Đức Bà Yeshe Tsogyal hiện được hộ trì chính yếu bởi dòng truyền thừa Ripa, Terton Taksam Samten Lingpa vị Tổ của Truyền thừa Ripa đã khám phá ra tiểu sử cuộc đời của Đức Bà Yeshe Tsogyal: “Vũ Điệu Dakini – Đời sống bí mật và những bài ca của Đức Bà Yeshe Tsogyal”, dưới đây là tiểu sử vắn tắt về Đức Bà Yeshe Tsogyal.
Đức Bà Yeshe Tsogyal là Đức Phật Vajravārāhī trong thân tướng con người và cũng là một hóa thân của Đức Tārā và Buddhalochanā. Đức Bà Yeshe Tsogyal ra đời giữa những dấu hiệu kỳ diệu tại Dragda, trong bộ tộc Kharchen. Thân phụ Yeshe Tsogyal là Namkha Yeshe, vua của Kharchen, một lãnh địa quan trọng ở miền trung Tây Tạng, và thân mẫu là Gewa Bum. Lúc Yeshe Tsogyal sinh ra, một cái hồ lớn thình lình hình thành bên cạnh nhà. Nó được gọi là Tsogyal Latso, hay hồ linh của Tsogyal. Thậm chí hiện nay cũng có một cái ao, là những gì còn lại của cái hồ. Khi là một đứa trẻ, bà đã in dấu vết của bàn chân trên một tảng đá gần nhà, và cho tới gần đây người ta vẫn có thể nhìn thấy dấu vết đó.
Lúc đầu Yeshe Tsogyal trở thành một trong những phối ngẫu của Vua Trisong Detsen, vua Tây Tạng. Về sau vua dâng Yeshe Tsogyal cho Guru Rinpoche như việc cúng dường mạn đà la trước khi nhận lễ quán đảnh, và Yeshe Tsogyal trở thành phối ngẫu của Guru Rinpoche. Khi Yeshe Tsogyal nhận quán đảnh từ Guru Rinpoche, hoa của Yeshe Tsogyal đáp xuống mạn đà la Vajrakīla. Nhờ thực hành sādhana của Vajrakīla, Yeshe Tsogyal nhìn thấy linh kiến thanh tịnh về Vajrakīla và đạt được những thành tựu.
Đức Bà Yeshe Tsogyal làm hồi sinh nhiều người đã bị giết chết trong khi chiến đấu. Tại Nepal, Yeshe Tsogyal làm một chàng trai trẻ đã chết sống lại, và sau đó với vàng mà Yeshe Tsogyal được cúng dường với lòng biết ơn, Yeshe Tsogyal trả tiền chuộc Āchāraya Sale, người được tiên tri là người hỗ trợ cho việc tu tập bí mật của Yeshe Tsogyal.
Đức Bà Yeshe Tsogyal nhận hầu hết những giáo lý mà Guru Rinpoche ban ở Tây Tạng, và nhờ thực hành những giáo lý ấy bà đã đạt được chứng ngộ tối thượng. Cùng với Guru Rinpoche bà du hành khắp Tây Tạng bằng năng lực huyền diệu của các ngài, đã thiền định ở hàng trăm địa điểm, và gia hộ cho những nơi đó như những địa điểm năng lực. Bởi đã thành tựu trí nhớ không quên (Mi brJed Pa’i gZungs), nhờ năng lực của trí nhớ, Yeshe Tsogyal đã thâu thập những giáo lý bao la không thể nghĩ bàn mà Guru Rinpoche đã ban truyền ở Tây Tạng. Theo lệnh của Guru Rinpoche, bà đã cất dấu các giáo lý ở những địa điểm khác nhau như terma, những kho tàng ẩn dấu vì lợi lạc của các môn đồ tương lai. Đặc biệt là tại Tidro xứ Zhotö trong Thung lũng Drikung, bà nhận lãnh Khandro Nyingthig, các giáo lý bí mật thâm sâu của Đại Viên mãn, và sau này đã chôn dấu các giáo lý ấy như terma. Yeshe Tsogyal ở Tây Tạng nhiều năm sau khi Guru Rinpoche rời xứ này, chôn dấu lại các terma ở những địa điểm khác nhau. Cuối cùng, từ Shang Zabulung Đức Bà Yeshe Tsogyal và Kālasiddhi và Tashi Chidren, thay vì để lại thân xác, đã bay qua không trung tới Zangdok Palri, cõi tịnh độ hiển lộ của Guru Rinpoche. Các môn đồ của Guru Rinpoche coi Yeshe Tsogyal như một người có sự duyên dáng và thiện tâm vô song của một bà mẹ đối với họ và với người dân Tây Tạng.
Tulku Thondup
Việt ngữ: Thanh Liên
Trích từ tác phẩm “Các đạo sư của sự thiền định và những điều huyền diệu: Cuộc đời các Đạo sư Phật giáo vĩ đại của Ấn độ và Tây tạng (Masters of Meditation and Miracles: Lives of the Great Buddhist Masters of India and Tibet).